Για τι παλεύουμε

Καλούμε τους εκπαιδευτικούς, γονείς και μαθητές να απαιτήσουν:

· Αναδιοργάνωση της Εκπαίδευσης (σε δομή και περιεχόμενο) με κριτήριο την ικανοποίηση των μορφωτικών αναγκών των νέων (την ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους, τη γνώση της φυσικής και κοινωνικής νομοτέλειας, τους νόμους της κοινωνικής εξέλιξης), την προετοιμασία τους για την επαγγελματική και κοινωνική ζωή και δράση.

· Αποκλειστικά Δημόσια Δωρεάν Παιδεία. Κατάργηση κάθε επιχειρηματικής δράσης στην Εκπαίδευση.

· 2χρονη υποχρεωτική προσχολική αγωγή

· Ενιαίο 12χρονο Δημόσιο Δωρεάν Σχολείο ολόπλευρης μόρφωσης για όλους μέχρι τα 18 τους χρόνια

· Επαγγελματική εκπαίδευση σε δημόσιες δωρεάν σχολές με κατοχυρωμένα επαγγελματικά δικαιώματα

· Ενιαία Ανώτατη Εκπαίδευση στην υπηρεσία του λαού (ανάπτυξη της έρευνας, της επιστήμης και της τεχνολογίας και την εφαρμογή τους στην ικανοποίηση των διευρυμένων αναγκών του).

Είναι φανερό ότι το σχολείο των λαϊκών αναγκών συγκρούεται με τον πυρήνα της αστικής ιδεολογίας που θέλει το σχολείο μηχανισμό ενσωμάτωσης των νέων και αναπαραγωγής της εργατικής δύναμης που το κεφάλαιο έχει ανάγκη. Η οικοδόμηση του σχολείου των σύγχρονων λαϊκών αναγκών είναι υπόθεση του λαού, είναι μέτωπο πάλης του εργατικού λαϊκού- κινήματος στην κατεύθυνση κατάκτησης της δικής του εξουσίας. Πάλη που θα κατακτά επιμέρους στόχους, θα επιβάλλει βελτιώσεις, θα κάνει συνείδηση στο λαό την αναγκαιότητα του άλλου δρόμου ανάπτυξης με κριτήριο την ικανοποίηση του συνόλου των λαϊκών αναγκών.

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΜΕ ΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΓΟΝΕΩΝ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΟΥ

Πέμπτη 28 Δεκεμβρίου 2017

Το εκπαιδευτικό σύστημα της ΕΣΣΔ στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο



Το μετρό της Μόσχας το 1941, όταν χρησιμοποιήθηκε ως καταφύγιο στη διάρκεια του πολέμου
Συνεχίζουμε σήμερα το αφιέρωμά μας «Οκτωβριανή Επανάσταση και Παιδεία» και με αφορμή την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου θα δούμε πώς λειτούργησε το εκπαιδευτικό σύστημα της ΕΣΣΔ κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου για τη σοσιαλιστική πατρίδα.
Τα στοιχεία και το κείμενο που ακολουθεί είναι βασισμένο σε σοβιετικό βιβλίο για την εκπαίδευση στην ΕΣΣΔ, που βγήκε αμέσως μετά τον πόλεμο και στην Ελλάδα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Νέα Γενιά».
Πρώτη μέριμνα να σωθούν τα παιδιά
Ο πόλεμος διέκοψε την κανονική σχολική δράση. Το σχολείο ανέλαβε νέα καθήκοντα, όπως το να βοηθήσει στην εκκένωση των εμπόλεμων περιοχών από παιδιά, να φροντίσει για τα παιδιά που απομακρύνονταν και ειδικά τα ορφανά, να προβλέψει για τα ρούχα, τα παπούτσια και το ζεστό φαγητό των παιδιών και να βοηθήσει στην ομαδική και κρατική αγροτική δουλειά.

Στις πρώτες μέρες του πολέμου, η σοβιετική κυβέρνηση διέταξε τη μεταφορά όλων των παιδιών κάτω των 14 χρόνων προς τις ανατολικότερες περιοχές της ΕΣΣΔ.
Τα παιδικά σπίτια, οι παιδικοί σταθμοί και τα τεχνικά σχολεία έφυγαν με τους μαθητές, το προσωπικό και τα εφόδιά τους. Οι μαθητές των δευτεροβάθμιων σχολείων μετακινήθηκαν είτε μαζί με τους γονείς τους, ή σε σχολεία - οικοτροφεία, με την επίβλεψη των δασκάλων τους. Μερικά εργοστάσια, επιχειρήσεις και γραφεία οργάνωσαν, με δικά τους έξοδα, σχολεία - οικοτροφεία για τα παιδιά των υπαλλήλων τους και των εργατών τους.
Μακριές σειρές από τρένα, μεταφέροντας παιδιά, έφευγαν για τις ανατολικότερες επαρχίες, που βρίσκονταν χιλιάδες μίλια μακριά. Τα παιδιά βρίσκονταν συχνά σε μεγάλο κίνδυνο από γερμανικούς βομβαρδισμούς, ήταν τρομαγμένα και ταλαιπωρημένα απ' όλα εκείνα πού είχαν περάσει. Επρεπε να καλωσοριστούν, να αναπαυτούν, να στεγαστούν και να τους δοθεί η ευκαιρία να συνεχίσουν τις σπουδές τους.
Εκκένωση της Κρατικής Δημόσιας Βιβλιοθήκης «Μ. Ε. Σάλτικοφ - Σεντρίν» του Λένινγκραντ για να σωθεί από τους Γερμανούς
Οι τοπικές αρχές προετοίμαζαν έγκαιρα παιδικούς σταθμούς, σχολεία - οικοτροφεία και σπίτια των παιδιών, τα εφοδίαζαν με έπιπλα, σκεύη, ρούχα, επιχορηγήσεις. Αλλά ο χρόνος ήταν πολύ σύντομος για μια πλέρια προετοιμασία. Πολλά έπρεπε να γίνουν από τους δασκάλους και τα παιδιά τα ίδια. Επαιρναν μέρος στη δουλειά της αναπροσαρμογής των σπιτιών, μάζευαν ξερόκλαδα για τη φωτιά, καλλιεργούσαν τη γη. Αυτό συνεχίστηκε σ' όλη την περίοδο της εκκένωσης.
Ο τοπικός πληθυσμός βοηθούσε πολύ τα μετατοπισμένα αυτά παιδιά. Εργάτες της βιομηχανίας και υπάλληλοι βοηθούσαν στις ελεύθερες ώρες τους για να διαρρυθμιστούν τα σχολικά κτίρια, και οι γυναίκες έπλεναν, επιδιόρθωναν και έραβαν τα ρούχα των παιδιών. Σ' όλη τη χώρα διεξάγονταν έρανοι για τη βοήθεια των παιδιών.
«Μόνο κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας και του εορτασμού της εικοστής έκτης επετείου του Κόκκινου Στρατού, η νεολαία της πόλης της Μόσχας και των περιχώρων συγκέντρωσε 24 εκατομμύρια ρούβλια από τον πληθυσμό, και 1.370 τόννους τρόφιμα για τον έρανο του παιδιού του Στρατιώτη. Κατά την ίδια περίοδο τα εργοστάσια της Μόσχας παρήγαγαν, δουλεύοντας υπερωρίες και ξεπερνώντας το πλάνο, 350 χιλιάδες γιάρδες υφάσματος, χιλιάδες ζευγάρια παπούτσια και εσώρουχα, καθώς και πλεκτά και κεντητά είδη ιματισμού για τα μετατοπισμένα παιδιά» («Βεσχερνάγια Μόσκβα»). Ολες οι πόλεις και τα χωριά σ' όλη τη χώρα έδωσαν το μερτικό τους με τον ίδιο τρόπο.
Περίθαλψη τραυματισμένων παιδιών στο Λένινγκραντ το 1942
Πολλές οικογένειες υιοθέτησαν παιδιά. Τα έκαναν να νιώθουν ευτυχισμένα σε νέο σπίτι με μια νέα οικογένεια. Οι τρομακτικές αναμνήσεις βαθμιαία έσβησαν και τα παιδιά ξανάγιναν υγιή και χαρούμενα. Ο αριθμός των παιδιών που υιοθετήθηκαν από οικογένειες ξεπερνά τις 100.000.
Εμπόδια και καταστροφές που έφερε ο πόλεμος
Πολλοί δάσκαλοι είχαν επιστρατευθεί, άλλοι είχαν πάει με τους παρτιζάνους. Υπήρχαν 1.222.805 δάσκαλοι πριν τον πόλεμο. Το 1941 ο αριθμός τους ελαττώθηκε κατά 50% περίπου, φτάνοντας τους 774.795 στις αρχές του σχολικού έτους 1943.
Για να αντιμετωπιστούν οι εκπαιδευτικές ανάγκες, ο αριθμός των μαθητών κατά τάξη αυξήθηκε σε 40 ή 45. Θυμίζουμε ότι στις αρχές της δεκαετίας του '30 το ανώτατο όριο ανά τμήμα ήταν 45 μαθητές, το οποίο υπαγόρευε τότε η παιδαγωγική επιστήμη. Ωστόσο βλέπουμε ότι πριν τον πόλεμο το όριο αυτό είχε κατέβει κάτω από τους 40 μαθητές, γεγονός που δείχνει τη γρήγορη ανάπτυξη του εκπαιδευτικού συστήματος.
Μερικά σχολεία στο Λένινγκραντ συνέχιζαν τη δουλειά ακόμη και μέσα στην πολιορκία. Τα παιδιά έκαναν το καθετί για να μη χάσουν το σχολείο, παρόλο που οι τάξεις ήταν παγωμένα δωμάτια και τα παιδιά δεν είχαν συχνά τίποτα να φάνε στο σπίτι. Επαιρναν συμπληρωματικές μερίδες φαγητού στο σχολείο, σύμφωνα με ειδική διαταγή των Σοβιέτ του Λένινγκραντ.
Ενα τεράστιο πανό ζητά από τους Σοβιετικούς στρατιώτες να σώσουν τα παιδιά του Λένινγκραντ (1942)
Στα μέσα Οκτώβρη του 1941, όταν ο εχθρός ήταν κοντά στη Μόσχα και τα γερμανικά αεροπλάνα βομβάρδιζαν μέρα και νύχτα, η κανονική εργασία των σχολείων της Μόσχας διακόπηκε. Αλλά διδακτικές συγκεντρώσεις γίνονταν ακόμη στα σχολεία, για τα παιδιά που μελετούσαν στο σπίτι κι έρχονταν αργότερα για εξετάσεις.
Οι κανονικές σπουδές στα σχολεία της Μόσχας επαναλήφθηκαν τον Οκτώβρη του 1942.
Η μεγάλη πλειονότητα σχολείων, ινστιτούτων, λεσχών και βιβλιοθηκών, στις περιοχές που καταλήφθηκαν προσωρινά από τον εχθρό, καταστράφηκαν. Στο Στάλινγκραντ και τη γύρω περιοχή μόνο, οι Γερμανοί κατέστρεψαν 567 σχολεία και 186 παιδικά σπίτια!
Μάχη ανοικοδόμησης σχολείων
Η ανοικοδόμηση των σχολείων στις απελευθερωμένες περιοχές και τα εδάφη του μετώπου, άρχισε το 1942. Στα χωριά αυτά, όπου τα σχολικά κτίρια είχαν καταστραφεί, τα σχολεία στεγάζονταν στα καλύτερα και καταλληλότερα κτίρια του χωριού. Οι χωρικοί συχνά πρόσφεραν τα σπίτια τους για σχολεία.
Οι τοπικές αρχές, γονείς, δάσκαλοι και οι ίδιοι οι μαθητές βοηθούσαν να επισκευαστούν τα σχολεία, να επιπλωθούν και να εφοδιαστούν. Ειδικές ομάδες μηχανικών, χτίστες και τεχνικοί στέλνονταν στις περιοχές αυτές, οι αρχιτέκτονες επεξεργάζονταν σχέδια για σύγχρονα σχολικά κτίρια.
«Ας σώσουμε τα παιδιά της ΕΣΣΔ από τους Γερμανούς». Σοβιετική αφίσα του 1943
Παρόλο που ολόκληρη η βιομηχανία της ΕΣΣΔ ήταν απασχολημένη στην πολεμική προσπάθεια, το Συμβούλιο των Επιτρόπων του Λαού διάταξε να συνεχίζεται η κατασκευή των σχολικών επίπλων. 35.000 θρανία στάλθηκαν στις περιοχές του Στάλινγκραντ, του Ροστόφ, του Κούροκ ή Ορέλ το 1943.
Σχολικά βιβλία, εκπαιδευτικές συσκευές και γραφική ύλη στάλθηκαν από τα Εκπαιδευτικά Συμβούλια των Δημοκρατιών της Ενωσης στις απελευθερωμένες περιοχές: 5.649.700 σχολικά βιβλία, 19.419.000 τετράδια, 86.559.000 μολύβια, 3.319.000 πένες στάλθηκαν από τη Ρωσική Σοσιαλιστική Ομοσπονδιακή Σοβιετική Δημοκρατία το 1943.
Εκεί που μόλις χτες ήταν η γραμμή του μετώπου, σήμερα φουντώνει η σχολική ζωή:
  • 524 σχολεία με 500.000 μαθητές λειτουργούσαν στο Ροστόφ, πάνω στον Ντον και την τριγύρω περιοχή, μόνο τέσσερις μήνες αφότου διώχθηκαν οι Γερμανοί.
  • 1.272 σχολεία με 143.619 μαθητές λειτουργούσαν το Φλεβάρη του 1944 στις επαρχίες της περιοχής του Σμολένσκ, που είχαν απελευθερωθεί τον Αύγουστο του 1943.
  • Ο αριθμός των σχολείων ελαττώθηκε από 193.025 σε 116.548 το 1941-42, αλλά 140.156 σχολεία λειτουργούσαν ήδη το 1943-44.
Για να εξασφαλιστεί ο αναγκαίος αριθμός των δασκάλων, η κυβέρνηση απάλλαξε όλους τους δασκάλους που είχαν αναλάβει άλλες υποχρεώσεις στην αρχή του πολέμου. Τον Αύγουστο του 1943 εκδόθηκε απόφαση για αύξηση των μισθών των δασκάλων. Οι δαπάνες για τους μισθούς των δασκάλων διπλασιάστηκαν. Σύμφωνα με μια κυβερνητική απόφαση, οι δάσκαλοι παίρνουν μερίδες ίσες με κείνες των εργατών των μεταφορών και της βιομηχανίας, και επιπλέον παίρνουν το μεσημεριανό τους φαγητό στο σχολείο.

Η κυβέρνηση φροντίζει και για τα παιδιά με τον ίδιο τρόπο. Παίρνουν το μεσημεριανό τους φαγητό στο σχολείο και τα αδύνατα παιδιά έχουν ειδική δίαιτα. Παίρνουν ακόμα είδη υπόδησης και ιματισμού. Εξυγιαντήρια, καλοκαιρινά στρατόπεδα πιονιέρων, και καλοκαιρινά παιδικά κέντρα παιχνιδιών έχουν ριχτεί να βοηθήσουν στην αποκατάσταση της υγείας των παιδιών που τους έτυχε να ζήσουν στις καταληφθείσες περιοχές ή στις πολιορκημένες πόλεις. Τα ιδρύματα αυτά δεν επιβαρύνουν με κανένα έξοδο τα παιδιά.
Πάνω από ένα εκατομμύριο παιδιά αστικών σχολείων άφησαν τις πόλεις για τα στρατόπεδα αυτά των πιονιέρων, το καλοκαίρι του 1943.
Με σκοπό να δώσουν εκπαίδευση στα παιδιά των ανδρών και αξιωματικών του Κόκκινου Στρατού, των παρτιζάνων, καθώς και στα παιδιά που οι γονείς τους χάθηκαν απ' τους Γερμανούς εισβολείς, οργανώθηκαν τα παρακάτω ιδρύματα το 1943-44:
  • 9 Στρατιωτικά Σχολεία Σουβόροφ (με 4.538 παιδιά).
  • 23 Ειδικά τεχνικά σχολεία (9.000 παιδιά).
  • 118 Ειδικά παιδικά συσσίτια (16.300 παιδιά).
  • 26 Ειδικά σπίτια για μικρά παιδιά (7.850 παιδιά).
Το 1944 τα έξοδα για την εκπαίδευση ήταν σχεδόν διπλά από το 1943 (21,1 χιλιάδες εκατομμύρια ρούβλια, από 12,7 το 1943).
Με απόφαση του Λαϊκού Επιτροπάτου (1/12/1943), εισάγεται η έναρξη της σχολικής εκπαίδευσης στα 7 έτη, αυξάνοντας τον αριθμό των μαθητών κατά 2.000.000 τη σχολική χρονιά 1944-45 και κυρίως δίνοντας τη δυνατότητα στα παιδιά που είναι 14 ετών να συνεχίζουν στις σχολές εργασιακής εφεδρείας.
Αναγκαίες προσαρμογές
Τα προγράμματα και η διδακτέα ύλη δεν άλλαξαν ουσιαστικά κατά τον πόλεμο, έγιναν όμως κάποιες προσαρμογές. Τα σχολικά βιβλία για τα σχολεία α' βαθμού εμπλουτίστηκαν με πληροφορίες για το πώς ζούσε η χώρα, πώς εργαζόταν και πολεμούσε ενάντια στους Γερμανούς. Παρ' όλες τις δυσχέρειες της πολεμικής εποχής, οι εξετάσεις έδειχναν πως η δουλειά των μαθητών δεν χειροτέρεψε σε σύγκριση με τα προπολεμικά χρόνια.
Μεγαλύτερη προσοχή δόθηκε στη Στρατιωτική και Φυσική Αγωγή στα σχολεία. Το 1942 δημοσιεύθηκε Απόφαση του Συμβουλίου των Επιτρόπων του Λαού της ΕΣΣΔ «για την προκαταρκτική προϋπηρεσιακή Στρατιωτική Αγωγή των μαθητών από την πρώτη έως τη δεκάτη τάξη των σχολείων μέσου και β' βαθμού και των τεχνικών σχολών» και «για τη Στρατιωτική και Φυσική Αγωγή των μαθητών στα σχολεία α' βαθμού και τις πρώτες τέσσερις τάξεις των μέσων σχολείων και των σχολείων β' βαθμού». Ο αριθμός των ωρών που αφιερώνονταν στα σχολεία πάνω σε στρατιωτικά θέματα και στη Φυσική Αγωγή αυξήθηκε: Το 1938 αφιερώνονταν 596 ώρες σ' όλο το χρόνο για τη στρατιωτική και φυσική αγωγή (το 6,2% του συνόλου των ωρών) και το 1943 ο αριθμός των ωρών ανέβηκε σε 1.048 (11% του συνόλου).
Στις καλοκαιρινές διακοπές, οι μαθητές από την όγδοη ως τη δέκατη τάξη πάνε σε στρατόπεδο για δυο βδομάδες. Στη σειρά των μαθημάτων πάνω σε στρατιωτικά ζητήματα, οι καθοδηγητές αφιερώνουν την προσοχή τους κυρίως στο να προσδώσουν στη νεολαία πρακτικές γνώσεις σκοποβολής, ανάγνωσης χάρτη και του σχηματισμού μάχης. Ταυτόχρονα, δείχνεται στους μαθητές κατά την παρακολούθηση των μαθημάτων των Φυσικών και Μαθηματικών, ποια είναι η σχέση των μαθημάτων αυτών με τη στρατιωτική επιστήμη.
Τον Ιούλη του 1943 ιδρύθηκε μια αθλητική οργάνωση των παιδιών με το όνομα «Σμένα» (σβελτάδα), που στα τέλη του έτους τα μέλη της μόνο στη Ρωσική Ομόσπονδη Σοβιετική Δημοκρατία ήταν πάνω από 670.000.
Ενας ειδικός τύπος σχολείου - τα βραδινά σχολεία για την εργαζόμενη νεολαία - επεκτάθηκαν ιδιαίτερα κατά τον πόλεμο, λόγω του ότι μεγάλος αριθμός νέων, 15 - 16 χρόνων, αναγκάστηκαν να δουλέψουν: 1.005 τέτοια σχολεία με 153.710 μαθητές άνοιξαν στη Ρωσική Ομόσπονδη Σοβιετική Δημοκρατία.
Η συμβολή των ίδιων των παιδιών
Οι μεγαλύτεροι μαθητές, κάτω από την επίβλεψη των δασκάλων τους, βοηθούσαν κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών διακοπών, δουλεύοντας στα κολλεκτιβιστικά κρατικά αγροκτήματα. Τούτο ήταν απαραίτητο, γιατί τα κρατικά κολλεκτιβιστικά αγροκτήματα είχαν έλλειψη ανθρώπινων χεριών, εξαιτίας του ότι μεγάλος αριθμός είχε επιστρατευθεί σε διάφορες υπηρεσίες. Κάπου 45 εκατομμύρια μαθητές και 800.000 δάσκαλοι βοήθησαν στη δουλειά αυτή της γης το 1942.
Τα μέλη των σχολικών Οργανώσεων των Πιονιέρων και της Κομσομόλ έπαιξαν ηγετικό ρόλο στη βοήθεια αυτή που έδωσαν τα παιδιά στην πολεμική προσπάθεια. Οι Πιονιέροι στις ελεύθερες ώρες τους βοηθούσαν τις γυναίκες των στρατιωτών, στην οικιακή τους δουλειά, πρόσεχαν τα μικρά παιδιά τους όταν οι μητέρες εργάζονταν σε αγροκτήματα και εργοστάσια, και το καλοκαίρι βοηθούσαν τις οικογένειες των επιστρατευμένων στην καλλιέργεια. Το χειμώνα έμεναν στο σχολείο και μετά τα μαθήματα, κι έφτιαχναν παιχνίδια για τα μικρά παιδιά και δώρα για τους άνδρες του Κόκκινου Στράτου. Μέλη της Κομσομόλ εξασκούσαν τον κόσμο στην αεράμυνα. Σκαρφάλωναν στις σκεπές κατά τη διάρκεια των βομβαρδισμών και γλίτωσαν πολλά κτίρια που θα καταστρέφονταν από πυρκαγιές.
Ιδιαίτερη σπουδαιότητα στη διάρκεια του πολέμου πήραν τα τεχνικά και τα σιδηροδρομικά σχολεία, καθώς και τα συνεργεία μαθητευομένων. Η πλειονότητα των ενηλίκων προσκλήθηκε να υπηρετήσει και η βιομηχανία είχε έλλειψη από ειδικευμένα χέρια. Τα τεχνικά σχολεία ήταν επιτακτικά αναγκαία για την εκγύμναση νέων σε δουλειές που χρειάζονταν κάποια ειδικότητα. Το Μεταλλουργικό Τεχνικό σχολείο «Μαγκνιτόρσκ No 13», μέσα σε έξι μήνες του 1943, παρήγαγε στις καμίνους του χαλκό αρκετό για να κατασκευαστούν 10 εκατομμύρια χειροβομβίδες, 1,5 εκατομμύριο νάρκες, 1,5 εκατομμύριο όπλα τόμιγκαν και 3.000 τόνοι χαλκού για βαριά τανκς. Τα συνεργεία μαθητευομένων εργοστασίων εξάσκησαν 1,5 εκατομμύριο ειδικευμένους εργάτες, κατά την περίοδο από την αρχή του πολέμου έως τον Ιούλη του 1943.
Τεράστιες προσπάθειες στην Ανώτατη Εκπαίδευση
Στις αρχές του πολέμου επήλθε μια ελάττωση στον αριθμό και των ινστιτούτων και των σπουδαστών. Σπουδαία πανεπιστήμια και ινστιτούτα μετακινήθηκαν προς τα μετόπισθεν. Τα μετακινηθέντα πανεπιστήμια είχαν να δουλέψουν σε πολύ δύσκολες συνθήκες, συχνά σε ακατάλληλους χώρους και με ελλείψεις καθηγητών.
Οι αριθμοί των ινστιτούτων που βρίσκονταν σε λειτουργία και των σπουδαστών που φοιτούσαν εκείνα τα χρόνια είναι οι εξής:
Το 1940-41, 782 ινστιτούτα με 504.573 σπουδαστές.
Το 1941-42, 503 ινστιτούτα με 312.868 σπουδαστές.
Το 1942-43, 460 ινστιτούτα με 227.445 σπουδαστές.
Το 1943-44, 515 ινστιτούτα με 320.780 σπουδαστές.
Το 1944-45, 717 ινστιτούτα με 439.000 σπουδαστές.
Το 1945-46, 772 ινστιτούτα με 560.000 σπουδαστές.
Η ελάττωση στον αριθμό των σπουδαστών εξηγείται από το γεγονός πως ανάμεσα στους σπουδαστές που βγήκαν από τα πανεπιστήμια το 1941 υπήρχαν όχι μόνο σπουδαστές που είχαν συμπληρώσει πέντε χρόνια, αλλά επίσης και κείνοι που είχαν συμπληρώσει μόνο τα τέσσερα. Πολλοί σπουδαστές κατατάχθηκαν εθελοντικά στο στρατό. Αλλοι μπήκαν στην εθελοντική δουλειά για την ικανοποίηση των επιτακτικών απαιτήσεων της βιομηχανίας. Ο αριθμός των σπουδαστών που γράφτηκε στο πρώτο έτος ήταν μικρότερος από τα προηγούμενα χρόνια.
Επειδή όμως η χώρα απαιτούσε γιατρούς, μηχανικούς, οικοδόμους, φυσικούς και τεχνικούς σε μεγαλύτερους αριθμούς από πρωτύτερα, τα ινστιτούτα, με το σκοπό να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις αυτές, συντόμευσαν τις σειρές των μαθημάτων, ενώ κράτησαν αμετάβλητη τη διδακτέα ύλη. Ακόμα, η ακαδημαϊκή χρονιά συντομεύτηκε (η χρονιά του 1941-42 άρχισε 1η Οκτώβρη και όχι την 1η Σεπτέμβρη), καθώς οι σπουδαστές βοήθησαν το καλοκαίρι και το φθινόπωρο σε κολλεκτιβιστικά αγροκτήματα, στη δασοκομία και στη βιομηχανία.
Στις περιοχές που προσωρινά κατελήφθησαν από τους Γερμανούς, όλα τα εκπαιδευτικά ιδρύματα καταστράφηκαν. Το Πανεπιστήμιο του Κιέβου - ένα από τα παλαιότερα στη χώρα - καταστράφηκε και η βιβλιοθήκη του λεηλατήθηκε. Οι Γερμανοί έκαναν τα εργαστήρια του Πανεπιστημίου του Χαρκόβου συνεργεία και μετέτρεψαν τις αίθουσές του σε στρατώνες. Ετσι, ειδικοί έρανοι έγιναν για την ανοικοδόμηση των ινστιτούτων αυτών. Οσα ήταν στα μετόπισθεν δώρισαν μέρος των εφοδίων τους στα ανοικοδομούμενα ινστιτούτα στα απελευθερωμένα εδάφη.
Η κανονική παρακολούθηση των μαθημάτων αποκαταστάθηκε τον Αύγουστο του 1943.
Για να αυξήσουν τον αριθμό των εισακτέων, τα πανεπιστήμια, όπως για παράδειγμα το Πανεπιστήμιο της Μόσχας, το Ινστιτούτο της Αεροπορίας της Μόσχας και το Πανεπιστήμιο του Λένινγκραντ, άνοιξαν προπαρασκευαστικά τμήματα. Εδωσαν έτσι τη δυνατότητα στους σπουδαστές να καλύψουν την ύλη της ένατης και της δέκατης τάξης του δευτεροβάθμιου σχολείου μέσα σε ένα χρόνο ή έξι μήνες.
Δεν έγινε καμιά βασική αλλαγή στα προγράμματα της ύλης για την Ανώτατη Εκπαίδευση, αλλά οι σπουδές γίνονταν σύμφωνα με τις πολεμικές απαιτήσεις. Μεγάλο μέρος της προσοχής αφιερωνόταν στη Στρατιωτική Αγωγή των φοιτητών. Εγκαινιάστηκε η «στρατιωτική μέρα»: Μια φορά τη βδομάδα, οι φοιτητές είχαν στρατιωτική εκπαίδευση που περιλάμβανε γυμνάσια, ασκήσεις τακτικής, πυρών, σκι, κολύμπι κ.λπ.
Η κυβέρνηση έκανε το παν για να ανυψώσει το επίπεδο ζωής των σπουδαστών και να τους διευκολύνει στις σπουδές τους. Για το σκοπό αυτό δόθηκαν αυξημένες επιχορηγήσεις για τους σπουδαστές, ενώ οι ανάπηροι πολέμου και όσοι έχασαν τους γονείς τους εξαιρέθηκαν από όλα τα έξοδα.

Αλματα στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια
Μέσα στον πόλεμο, το κύριο άρθρο της «Πράβντα» στις 24 Μάρτη του 1942 τονίζει:
«Οσο κι αν είμαστε απασχολημένοι με τον πόλεμο, η μέριμνα για τα παιδιά μας και για την εκπαίδευσή τους εξακολουθεί να είναι ένα από τα κύρια καθήκοντά μας (...) Ο νόμος για τη γενίκευση της εκπαίδευσης παραμένει ανεπηρέαστος σε πολεμικές συνθήκες. Πρέπει να τηρούμε μητρώο από όλα τα παιδιά και να το διατηρούμε σωστά, ανεξάρτητα επιπλοκών εν καιρώ πολέμου. (...) Κάτω από δύσκολες περιστάσεις, οι φορείς της εκπαίδευσης, τα σχολεία και η σοβιετική κοινωνία εξαπολύουν μια ακούραστη μάχη για την καθολική εκπαίδευση, με το σύνθημα "Κανένα παιδί χωρίς εκπαίδευση"».
Μετά τη συντριβή του ναζισμού από τον Κόκκινο Στρατό, το 1946 το πεντάχρονο πλάνο (1946 - 1950) βάζει στόχο την αποκατάσταση και εξάπλωση του δικτύου των σχολείων Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και την παροχή επταετούς καθολικής υποχρεωτικής εκπαίδευσης σε πόλεις και χωριά.
Το 1949 η καθολική υποχρεωτική επτάχρονη εκπαίδευση αποτελεί γεγονός για όλη τη χώρα. Ενώ τα επτάχρονα σχολεία αυξάνονται από 45.700 τη σχολική χρονιά 1940-41 σε 59.600 τη σχολική χρονιά 1950-51. Στο τέλος του επόμενου πενταετούς πλάνου (1950 - 1955) η καθολική υποχρεωτική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση εισάγεται στις πρωτεύουσες των Σοβιετικών Δημοκρατιών και στις μεγαλύτερες πόλεις.
Στο 19ο Συνέδριο έχει ήδη ολοκληρωθεί το πέρασμα στην επτάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση. Στην Εκθεση της Κεντρικής Επιτροπής από τον Μαλένκοφ, σημειώνονται τα βήματα που είχαν γίνει μεταπολεμικά:
«Στα μεταπολεμικά χρόνια και μόνο, 23.500 σχολεία έχουν κατασκευαστεί (...) Η επτάχρονη και δεκάχρονη εκπαίδευση έχει επεκταθεί. Ο αριθμός των μαθητών στην πέμπτη έως την δέκατη τάξη αυξήθηκε κατά 25% σε αυτό το διάστημα. Ο αριθμός των μαθητών σε τεχνικά και άλλα εξειδικευμένα σχολεία Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης αυξήθηκε κατά 40% κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου και ο αριθμός των φοιτητών στα τριτοβάθμια εκπαιδευτικά ιδρύματα αυξήθηκαν κατά 67%. Το 1952 και μόνο, 221.000 νέοι ειδικοί είχαν αποφοιτήσει από ιδρύματα Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης για να εργαστούν σε διάφορους κλάδους της οικονομίας. Κατά το τρέχον έτος, 375.000 φοιτητές έγιναν δεκτοί στα τριτοβάθμια εκπαιδευτικά ιδρύματα. Επί του παρόντος, περίπου 5.500.000 ειδικοί με υψηλότερη ή εξειδικευμένη δευτεροβάθμια εκπαίδευση εργάζονται στη χώρα και είναι 2,2 φορές περισσότεροι σε σχέση με πριν από τον πόλεμο».

Αξίζει να διαβάσετε
Για το πώς μεγάλωναν τα παιδιά στην ΕΣΣΔ, πώς επηρέασε τη ζωή τους και την εκπαίδευσή τους ο πόλεμος και πώς έγραψαν μαζί με το σοβιετικό λαό σελίδες
ηρωισμού εκείνη την περίοδο, αξίζει κανείς να διαβάσει το βιβλίο «Η Ζόγια και ο Σούρα», που κυκλοφορεί από τη «Σύγχρονη Εποχή» και διηγείται την ιστορία της ηρωίδας της Σοβιετικής Ενωσης Ζόγιας Κοσμοντεμιάνσκαγια και του επίσης ήρωα αδερφού της, γραμμένο από τη μητέρα τους.











Αναδημοσίευση από τον Ριζοσπάστη 1/11/2017


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου